«Mannigos de memoria», incontri in “Limba sarda” a Biella

Martedì 26 giugno, ore 21, ultimo incontro mensile in lingua sarda prima della pausa estiva – breve resoconto – illustrazioni di Salvatore Falchi, artista che vive e lavora in Sardegna nel settore edile con la passione per la pittura – tema dei suoi quadri: la Sardegna

Costumi di Sardegna
Costumi di Sardegna, opera di Salvatore Falchi.

Comente semper, s’ultimu martis de onzi mese nos semus appidos tra cumpagnos a faedhare in saldu in su Circulu su Nuraghe de Biella.
Su discusu est istatu su dominiu in Saldigna, de sos Ispagnolos dae su 1323 e finas a su 1760, cando essende suta sos Piemontesos, unu Vice Re in Saldigna, hada impostu a sos Sardos de no podere pius faedhare s’Ispagnolu in sos ufiscios de su Rennu, ma sa Limba italiana chi nemmancu issos faedhaiana. In cussos sempos, sos nobiles piemontesos impreaiana su Franzesu e pagos connoschiana sa limba chi at ateros imponiant.
Seculos de Ispagna, in su bene e in su male no si che cazzant cun una luge noa. In custos 300 e passa annos, chi semus diventados “Italianos”, puru comente limba, puru chena faedhare s’Ispagnolu in sos ufiscios, sunu restatas peraulasa medas; como sunt gasi su 60% de peraulas sardas chi derivant dae s’Ispagnolu. Comente mewdas bortas, sue de sos Piemontesos est istadu un’oldine no rispettadu dae sa zente e nemmancu dae medas prinzipales de Sardigna, notarios e peidros pro primmos. Est beru chi s’est imparada un’atara limba noa, s’Italianu in sos ufiscios e iscolas, però “sa lassada” de sa limba ispagnola est restada in sa limba sarda.

Gavinu

Sa lassa de is Ispanniolus – eredità Spagnole in Sardegna

Sartiglia
Sartiglia, opera di Salvatore Falchi.

Is Ispanniolu funti stetius meris de sa Sardigna po prus de 350 annus, a incumentzai de su 1323 e in totu cussu tempus no podiant no lassai arrastu. Arrastu chi agataus in sa vida comuna, festas e usantzia e prus de totu in su chistionai. Nosu eus sighiu a chistionai su sardu (sa Carta de Logu de Leunora di Arborea est de su 1300) ma totu is cosas prubicas fiant iscritas in catalanu fintzas a su 1647 e poi in ispanniolu. In cuss’annu fiant cambiaus is meris e su castiglianu, incumentzendi de su cabesusu, est imperau invecis de su catalanu. Iat a parri chi po nosu sardus sa cosa no fessit de importantzia ed invecis no. Ancora una borta, po curpa de is atrus, si seus pretzius tra logudoresus e campidanesus.
Nosu, campidanesus oi naraus leggiu, Cat. lleigi e gocius, Cat. goix e is logudoresus feu, Cast. Feo e gosos, Cast. Gozos.
E pagu mali chi is austricus chi eus tentu po meris de su 1708 a su 1718 funt stetius pagu presentis ondeghinò oi tenemus arrastu de tudescu puru!
In su 1720 est arribau su primu Visurrei piemontesu e in su 1760 est incumentzau s’obbrigu de imperai s’italianu in tutus is offitzius e in is iscolas e sa controida de imperai s’ispanniolu. Cussa fiat sa lei ma sa pratiga fiat un’atra.
In bidda mia, in su 1772 at incumentzau a funtzionai su Cuntzillu de Comunidadi, impostu po lei s’annu prima, cun Sindigu e Cuntzilleris e un Offitziali de Dustitzia chi fiat de Serchetariu, chi poi fiat s’unicu literau; is atrus, totus, firmànta cun sinnali de gruxi. Su primu cuntzilleri chi at frimau, in ispanniolu, cun nomini e sangunau est stetiu Ramon Pichau. Su Serchetariu iscrieda in ispanniolu e cun totu chi sa lei d’essat proibbiu at sorigau a ddu fai fintzas a su 17 gennaxru de su 1811, urtimu verbali scritu in ispanniolu. Noranta annus contras a sa lei. Poita? Est possibili chi no sciessint iscriri in itallianu.
Comenti si siat e sentza chi ddu sciaus, imperaus, donnia di, siat in campidanesu che in logudoresu, sa lassa de is ispanniolus, cun d’una cantidadi manna de fueddus chi no iat a bastai unu merì interudi attobiu po ddus nai totus. Attobiu, e totu o atopu, a segunda de su logu, benit de su fueddu atopai – topar in ispanniolu.
Calencunu esempiu po si cumprendi:
Aici – aix, bardunfula – baldufa, buchaca – butxaca, sindria – sindria, cadira – cadira, gravellu – clavel, matessimateix, migia – mitja, sabateri – sapater, carrela – carrel, scrucullai – escorcollar, tancare – tancar, ferreri – ferrer, adiosu – adios, acabai – acabar, dudaduda, debadas – debadas, callenti – caliente, luegu – luego, olvidai – olvidar, prata – plata, manta – manta, falta – falta, gana – gana, cansau – cansado, posada – posada, e em’a podi sighiri ma timu de s’arrosci.

Brai Picciau

Lascia un commento

Il tuo indirizzo email non sarà pubblicato.

Questo sito usa Akismet per ridurre lo spam. Scopri come i tuoi dati vengono elaborati.