Laboratorio linguistico, incontri mensili in Limba sarda a Biella

Martedì 26 Marzo 2013, nelle sale di Su Nuraghe di Biella si è svolto il consueto “addopiu“, appuntamento mensile in Limba sarda, laboratorio linguistico dove i soci presenti sono invitati a parlare la lingua materna. Relazione della serata.

1950, soldato in servizio armato
1950, soldato in servizio armato.

Parizas pesones nos semus appidos pro faedhare in sardu comente tottu sos martis de fine mese.
Dapoi de sos saludos, unu de annois ada fatu duas pija supra de sa manu dendhesi un’ispezia de pitighe cun sos duos podhiches de s’atera manu; gasi ateros l’amus fatu puru nois. Amus notatu chi in sos pius pizzinos sa scipjas de sa pedhe si isconzaina subitu, mentras in sos anzianos bi cheriada pius tempus a torare sa pedhe comente fit prumu. Unu particolare chi no l’aia mai notadu e custu dimutrada chi sa fida passendhe segnales est lasendhe.
Unu de nois at faedhadu chi est andhadu in Polonia a bidere sos lagher nazistas, sos orrores chi aiana fatu sos tedescos in sa cherra pasada: filas de capannones tipu iscuderia de caddos, in supra, primu de sa copertura funi abeltos pro faghere intrare sa era ca in dogn’unu b’istaiana duchentas pesones; sos lettos funi a una palte e a satera, in lina tuttu atacados apare, unu supra a sateru, a parizos pianos, tipu iscaffaladura; in mesu bi fuidi in linna de taulas, unu pagu alzadu e, ogni tantu, unu buccu pro fachere so bisognos sa zente; sutta bi pasaida sa cora de s’aba; custos podiana fachere sos sevizios isoro solu su manzanu e su sero cun problemas de diarrea ca li daiana a mandhicare brou e pagu puru ca, intantu, deviana morere, o puru los bochiana…
Nos at nadu chi in custos lager faghiana isperimentos cun sas feminas chi deviana restare raidas de paltu a medhiche ca sa Germania, tando, deviada aere zente meda pro mandhare a sa gherra.
A sa zente naraiana: “intrade in cussu salone, ipozadebos nudos pro bos fachere su bagnu“, invece li etaiana su gasu dae supra e los bochiana e los brujaiant. Bi aiada istanzias pienas de pilos de conca de feminas e ispijtos lassados candho s’ispozaiana. Si narat chi ana mortu dae chimbe a ses miliones de pesones tra mannos e minores…
A bidere custos lager bi andhada zente meda dae ogni parte de su mundhu. Puru si sunt cosas suzessas deas meda, restat s’isperantzia chi no si ripitant pius a conoschenzia de vida de omine.
Poi los ana jutos a visitare una miniera de sale sutta e terra. Cosas bellas meda; bi sunt sos monumentos fatos cun ischeletros de linna, covacados de sale. Ana bidu ateros logos bellos e su chi at notadu, chi sas feminas polacas sunt meda lanzas istriziles.
Arejonendhe in s’atobiu nostru, si est faeddadu de sas parentellas: frade, frade de una gamba, fradile e sorrastas, malos primazos, manos beras, manitas. Totu cosas chi deo no mi amentaia piusu. E gasi, dae una chistione a s’atera, ch’est coladu su sero, passendhe sa bella serada, comente ateras boltas umpare, arejonendhe in bona companzia.

Cun salude, Gavinu

Candu femu gherreri

Fiat s’otu de cabudannu de su 1950, ai ses de amerì, candu in bidda mia fiat gosendisì sa festa, deu poberitu, castiamu Casteddu de pitzus de su vapori chi andat a Napuli. Femu partendi sordau.
Si podit nai ca femu casi volontariu poita deu, de su 28, femu partendi cun sa leva de su 29. E immoi si ddu spiegu. Candu totus is cumpangius mius de su 28 ddus iant tzerriaus e fiant zerriendi is primus de su 29, mi femu postu in pensamentu. In Distretu mi narant ca no esistemu. E ita fiat sutzediu? Annua prima emu traballau in sa ditta Contivecchi, in su portu e sciemu chi totus is chi traballànt in cussa ditta benìant scritus in sa leva de marina. Deu ca no mi praxiat a essiri marineri emu fatu in manera chi su Cumandu Marina m’essit cancellau de s’arrolu ‘e marina. Dd’iant fatu ma si ndi fiant scarescius de du fai sciri a su Distretu: pagu mancat chi m’essint incrupau de renitenti. Pagu mali chi is cosas si funt postas in beni e m’ant postu a partiri cun s’urtima truma de su 29.
Ma ci fiat un’atra chistioni. Su fradi de mamai fiat servitziu in su Stadu Majori de s’Arionautica e a mei m’ingiuat a essiri in Arionautica. In Distretu m’iant nau ca podiant iscriri in cussa leva sceti chini fiat specialista. Castiau s’elencu apu agatau sa crai giusta. Musicanti. Cun su paperi de sa Sotziedadi Autoris e Editoris chi afirmada ca deu sonamu in orchestra sa cosa fut fata. E aici m’agatamu in su vapori, solu incarrerau a Tarantu mentras s’arrestu de sa truma fiat incarrerau a Macerata. S’arrexoni fiat ca in cussu tempus is meridionalis ddus mandant a Macerata chi fiat su CAR chi poi ddus iat a ispratzinai de Roma in susu. Mentras a su CAR de Tarantu andant is ispetzialistas chi podiant andai in totu s’Italia.
Aribau a su CAR mi seu agatau cun is atrus arribaus de totu Italia. A s’incras s’ant cratzaus e bistius e a sa primu adunada unu capitanu hat domandau chi ci fessit calincunu dispostu a essiri mandau a s’aereoportu de Grottaglie po ddu ponni a postu. Ndi oliat 30. Deu pensendi a totu is màrcias e a is istruzionis chi m’aspetànt, cun s’idea de mi dda scabulli, mi seu presentau. Pinnicaus is istrexus, trinta arrecrutas e unu manisciali, sin ch’ant portau a Grottaglie, unu camp”e aviatzioni chi fiat istetiu imperau po is aerosilurantis e fiat mesu sderrutu de is bombardamentus. Ddu depemus scarraxiai a picu, palia e carruciu. Sa cosa mi praxìat pagu. Seu, perou, stetiu afotunau poita candu apu intendiu ca in d’unu depositu ndi depemus bogai a foras is silurus, apu fatu presenti a su manisciali, su traballu chi deu emu giai fatu cun is silurus. Non dd’est partu mancu berus di essiri agatau calincunu chi sciessat anca ponni is manus. Ma dopu unas cantu dis cussu traballu est finiu e m’aspetat su picu e sa palia. Ma a s’adunada ant domandau chi ci fessit calincunu picaparderi. Mi seu castiau a giru, nisciunu si prentàt, pensendi a su picu mi seu presentau deu. Ci fiat de collocai una fentana recuberada cun telaiu e totu. M’ant donau unu po manorba, is ainas e su materiali. C’eus postu tres dis po collocai sa fentana. Su manisciali est benniu a isciri ca deu sonamu sa fisarmonica. Issu dda teniat e boliat imparai a dda sonai e aici a s’ora de sa “libera uscita” andamu a domu sua po ddi fai scola e chistionendi chistionendi si chesciat, chistionendi in napulitanu, ca issu chi non sciedat nudda de inglesu depiat archimingiai su magasinu de is arricambius po is arriopranus “Mustang” chi s’America si iat donau. Apu biu subitu su picu stesiendisìnci. Dd’apu nau ca deu unu pagu de ingresu ddu matziamu e issu m’at pigau subito po assistenti. Mi femu sistemau in magasinu fintzas a sa fini.Torraus a Tarantu e fattu su giuramentu is arreclutas fiant in avolotu. Totus timiant di essiri mandaus chini scit a innui.Is prus tìmis fiant Silia e Sardinnia: Deximumannu e sa bruvuriera de Serrenti. Biènta ca deu femu trancuillu e mi domandànt: ma tui non ses in pentzamentu? E deu, arriendi dd’is naramu: Po mali chi mi andit m’accorrant a s’areoportu de Munserrau! Emu giai arriciu sa litera de Tziu Cichinu ca em’a essiri mandau a Roma a fai servitziu in su Centro di Alti Studi Militari. In su trenu chi sin ci potat a Roma, femus in dexi ma cincu de in cumpangius depiant pigai su vapori a Civitavecchia po andai in Sardegna e fiant chesciosus ca deu sardu invecis andamu a Roma.
M’ant acorrau a sa caserma Montezemolo e a primu cida apu pigau servitziu in d’unu offitziu prenu de generalis, su primu offitziu itallianu, chi apustis iat a essiri cambiau in NATO; fiat collocau acanta de Piazza Venezia. Mi ‘onant fitzas su ‘inai po su tranvi po andai e torrai a s’offitziu. Tra is tantis ci fiat su generali Steiner, cumandanti sa regioni militari de Padova chi m’iat pigau a geniu. Donnia cida giogamus sa schedina a mesapari e po Paschixedda m’at fatu donai sa licentza po andai a bidda ca m’iant iscritu ca no teniant nisciunu po sonai a sa miss’e mesunotis. E is duas butillias de crannacia chi emu portau a sa torrada, funt istetias apretziadas meda, de totus i generalis de s’offitziu. Aici est cumentzada sa fida mia de gherreri chi est durada un’annu.

Brai Piciau

Lascia un commento

Il tuo indirizzo email non sarà pubblicato.

Questo sito usa Akismet per ridurre lo spam. Scopri come i tuoi dati vengono elaborati.