Laboratorio linguistico a Biella: “Sa poesia cantada in Sardinnia”

Martedì 27 ottobre, nelle sale del Circolo Culturale Sardo di Biella, sì è svolto “s’atobiu”, l’appuntamento mensile in lingua sarda, laboratorio linguistico con al centro l’uso della lingua materna. Tema dell’incontro, la poesia che, in Sardegna, è sempre cantata.

Giulio Fara, Pastore, xilografiaEst su seti de cabudannu. Sa pratzita est prena de genti setzia in is cadireddas, ananti de su palcu, totu mudau de murta, po ascurtai sa cantada. Donnia annu, sa bizilia de sa festa manna: Nostra Sinniora de Munserrau, chi at donau su nomini a sa bidda, s’est fata, sempri, sa cantada. Deu arregordu ca aiaiu teniat is liburetus de is cantadas passadas e unu de-i cussus m’est abarrau: sa cantada de su seti de cabudannu de su milli e otuxentus noranta cun is cantadoris Pepineddu Marini, Luisu Cambarau, paulesus e Tanieli Pilleri setimesu. Fiat unu liburetu a cuberca murra e pagineddas ingroghias, amanciadas e cun sinnus de lapis chi amostant, a craru, cantu fessint stetias imperadas po ddas ligi, (is logudoresus iant nai irfortzoladas, ma in campidanesu non mi parit chi ci siat una paraula oguali). Sa cantada est po incumentzai. Su Cumitau at obertu sa busta cun s’argumentu a pitzus de su cali is cantadoris depint duellai cun is versus. Non si intendit unu spibisu e donnia cantadori s’est arreconau a pentzai. Su basciu e sa contra faint s’intrada e totu incumentzat. Is aspetadoris sighint cun atentzioni. Donnia tanti s’ntendit calencunu aprovu o calencunu murrungiu ma a sa fini, sa tzacamanedda est assigurada. Est su triunfu de sa poesia. In su connotu, sa poesia in Sardinnia est istetia sempri cantada e mai scrita. Nasciat in is pasturas, is cuilis e in is aculiadroxus in is oras de solesa. Est, a s’acabbada, una poesia de pastoris. Is prus connotus funt is mutos e is batorinas in Logudoro e is mutetus in Campidanu. Sa gana e sa capatzidadi de cantai de is Sardus si perdit in s’antigoriu.
Floduardu de Reims (894-966) contat, in is “Annales” ca in su 931 sa guardiania de s’imperadori fata de 300 Sardus dd’iat aculliu cantendi. Costantinu Porfirogenitu (911-959) cunfrimat sa sceda e ndi iscridi i versus, in gregu. Bellieni, prus a tradu, ddu siat tradusius e oindi connosceus is fueddus ma no sa manera de ddus cantai. Su cantu de is versus at sempri acumpangiau is Sardus, de su nascimentu a sa morti. S’est sempri cantau santziendi su bratzolu: Anninnia anninnia – dormi filla cara – arreposa, anninnia. Is feminas in domu fendi is fainas, is pastoris, in sa solesa, is massaius in is traballus de su sartu, is giovuneddus amoraus: Aperimì sa janna frisca rosa – chi so’ tremende che fozas de canna e, a sa fini de sa vida, fia s’atitidu a acumpangiai sa dispidida.
Ma torreus a mutos e mutetus. De de is mutos non est chi ndi scipia meda a ddus lassu a un atobiu benidori, candu nd’apa a isciri de prus. Su mutetu est carateristicu de totu sa Sardinnia, de su centru finas a basciu. Su documentu prus antigu chi nomenat su mutetu est de su 1638. Sabadori Vidal contat ca in is cantus de is Sardus, esistit unu versu cun d’una imprenta chi issu creit chi nos arribit de su poeta latinu Enniu chi biviat in Casteddu e chi essat imparau a is sardus cussa moda. Su versu Enninu. Istudius fatus faint pensai perou chi Enninu siat su currumpimentu de su sardu antigu Annìnniu. S’annìnniu, cantu tristu e iscorau a boxi sulena, cun sentidu de amori, po espressai sa stima, sa ternura po is personas istimadas, is penas de su coru, is dilusionis, is intzunchius e su dolori po is disprexeris de sa vida e su disapegu impostu de sa morti. S’Anìnniu arregulau comemti senariu, versu de imprenta latina, cumente nai “di Enniu”, est cumpostu de tres versus: In Pauli is binus/ Funt meda e no pagus/ stupendi is magasinus.
Custu est su fundamentu de totu sa cantzoni sarda cun s’isvilupu, chi pigat partendi de su mutetu chi si format aciungendi unu versu: In Pauli is binus/ funt meda e no pagus/ stupendi is magasinus/ currit su Nuragus. Cun custa aciunta su Mutetu s’est furriau in tetrasticu, oberusiat unu cumponimentu finiu de cuatru versus. Ma chi aciungeus atrus duus versus, unu a sa sterrina e unu a sa crubetantza, eus a tenni su mutetu froriu. De su mutetu funt nascius, cun rimas diversamenti dispostas, is gocius, siat arreligiosus che mundanus: Protetori poderosu/ de Sardinnia spetziali/ Liberainosì de mali/ Efis martiri gloriosu. Sempri partendi de su mutetu, cun d’unu cumplicau giogu de rimas nascit sa repentina, o imperendi is rimas basadas si otenit sa correntina. In sa cantzoni a curba, unu dopiu mutetu, is rimas funt a fini versu in primu mitadi e a mes’e versu in sa segunda.
E po oi bastat.

Brai Piciau

Nell’immagine: Giulio Fara, Pastore, xilografia.

Lascia un commento

Il tuo indirizzo email non sarà pubblicato.

Questo sito usa Akismet per ridurre lo spam. Scopri come i tuoi dati vengono elaborati.