Sa binnenna… si preniant is crobis cun s’axina

Atobiu de maju a Su Nuraghe de Biella, s’urtima borta eus chistionau de is traballus de sa bingia finzas a s’hora de sa binnenna.

binnenna
Binnenna campidanesa, Associazione L.A.A.N. - Gruppo Folk Sant'Elia, Nuxis

Est arribada s’istadi e incumentzat a coi sa primu axina: sa lulliena e fait prexeri andai, a mengianu chitzi, a su sartu po segai unu scarteddu di axina frisca e saboria. Is fundus de axina de papai funti intreveraus cun is atrus. Is innestadoris, candu innestanta po axina de binu custumanta a innestai, de tret’ in tretu fundus de axina grussa de papai: corronniola, calopu, apraxoxa e lulliena, poita coiant prima e abarrant cuaus in mesu a totu sa bingia, arreparaus po is furonis. Po cussu candu cumentzada a essiri agresti si andada a fai sa dennuntzia de sa prutzioni a su barracellau. S’atuario scrieda su catellu e si pagada segundu sa cantidadi de is fundus. Is barricellus cuncordanta sa barraca de su castiu, casi sempri in logu artu in manera chi podessint biri totu in giru, e chi bienta genti intrendi in bingia andanta subitu a controllai si fessit su meri o no. Si ci fiat stetiu dannu, su Major’ de pardu stabiliat sa cantidadi e si no si fiat aciapau s’arresponsabili fiat su Capitanu chi depiat pagai.
Intantis si fiant is traballus de magasinu po essiri prontus a s’ora de binnennai. S’oberiant is potellus de is cuponis, si intrada aintru po dd’us picai de sa tellecuba chi poi si bendiat a is lambicus. Si sciacuanta beni, cun sa palia de linna e sa musa: acua callenti posta a buddiri cun croxu de arangiu allogau e postu a sicai in totu s’ierru. Su strexu piticu: carradas e carradeddas, si limpianta sempri cun sa musa e un’arrogu de cadena, arrumbulendiddas po unu bellu pagu. Totu su strexu, candu si fiat sciutau si mirat beni e si ci fiat netzessidadi si tzerriada su butaiu chi tipiat de folla de istoia is cumessuras obertas po tropu sciutori de is dogas e poi arrecracada is circus. Si torrada a ponni is potellus a is cuponis ungendiddus beni a oll’ ‘e seu chi non mancat mai in magasinu, infrissiu in d’unu cambu de spina ‘e Christu.

Dogna tanti s’andada a sa bingia, si strecada unu gurdoni e cun su mustimetru si controllada su gradu zucherinu. Candu fiat arribau a su puntu giustu, chi podiat cambiai a segundu de sa calidadi de sa terra o de s’axina, fiat lompia s’ora de binnennai.

Po nosu piciocheddus fiada una festa. Intantis iant incumentzau a calai a bidda is istrangius in circa de binnenna e chini teniat abisongiu cuntratàda cun calencunu de cussus, is giornadas chi ddi serbiant, e poi si circada su carru, chi podiat essiri a bois o a cuaddu.

Sa dì stabilia, si carricada, aintru de sa cubidina tutu su chi serbiat: is dogas po aguantai sa tenda chi premitiada de carrigai casi su dopiu de sa cantidadi sa cubidina, is pannitzus de sterri in terra, is crobis de binnennai, de strex’ ‘e fenu, chi fiant prus obetas de is crobis normalis e is bannieras de ferru chi, cun su tempus funti diventadas de plastica, is fangotus cun su smurzu, su furriotu de s’acua e sa crocoriga de su binu.
Si partiat ancora cun is isteddus, s’arribada a bingia obresci e no obresci e si cumentzada subitu a traballai: si preniant is crobis cun s’axina chi is binnennadoris iant postu in is pannizus sterrius, de tretu in tretu in sa praza e si sbudianta in sa cubidina. Candu amancada unu pramu e mesu po arribai a s’oru, si poniant is dogas e su tendoni e si sighiat a preni.

Seghendi s’axina, candu s’agatada unu bellu gurdoni pagu tipiu, si poniat a pati e si preniat una o duas crobis de cuss’axina, po dd’apicau o po dda fai a pabassa.

In su mentris, in magasinu, si fiat aprontada una cuba (s’unprusu fiat unu cuponeddu sena de unu fundu) cun sa mola posta in pizzus e sa scalita po c’arribai.

Arribau su carru si scarrigada s’axina prenendi is crobis cun su trabuzzu e ghetendinceddas a sa mola. Candu totu s’axina fiat scarrigada s’arregolliat su mustu e su pibioni abarrau in sa cubidina cun sa sassula e unu barrili. Chini teniat pagu axina e no teniat sa mola, dda poniat in d’una cubidina e da cracada cun is peis.
Sa primu axina chi si segada fiat s’axina niedda: “bovali mannu”, “bovaleddu”, “monica” e “barbera”. Poi s’axina bianca, s’unprusu “nuragus”. Calincunu teniat bingias de “muscadeddu”, “malavaxia”, “crannacia” e “semidanu” chi si binnennanta a parti.

Is femina si onanta de fai cun s’axina de apicai fendi is apasilis: dus gurdonis acapiaus cun d’una soga de ispagu chi beniant apicaus a is puncias cravadas in is listronis de is lollas. Po sa pabassa si fiant su propriu is apasilis chi s’aciuvanta in su craddaxu de lessia buddendi, s’apicanta in prazza po isciutai e poi, cussus puru, in is puncias de is listronis.

Intantis s’axina mollia incumenzada a buddiri. Una de is cosas chi fillus nostrus non connoscint e no ant’a connosci mai est su fragu di axina buddendi chi preniat totu sa bidda.

Candu s’axina iat acabau de buddiri s’incumentzada a bogai su mustu. Si stichiat in s’axina sa coffa de amustai e su mustu chi filtrada aintru arregortu cun su baddidoni si preniat unu barrili, e unu barrili avatu de s’atru si preniant is istrexus, contendiddus ponendi unu sinnu in su fundu de su strexu che perou no si preniat de totu po no isciai e si lassat su maffulu obertu poita unu pagu sorigat a buddiri.

Candu in sa coffa no filtrat prus mustu fiat ora de prentzai. Casi in totus is magasinus ci fiat sa prentza a bangu, in calencunu, comenti in domu de aiaiu mio, sa prentza fiat a arrodas po si podi movi, a burricu, in giru, po is magasinus chi dda circànta. Si prentzada dì e noti fintzas a acabai. De sa binatza si ndi preniat una cubidina, s’arrusciada cu acua de funtana, torrada a buddiri e si fiat su priciolu. S’arrestu de sa binatza, si bendiat, cussa puru, a is lambicus.

Apustis Totussantus si fiat sa primu sigurera; si sbudianta is istrexus in sa cubidina, si fiat pagu, o in d’unu cuponi limpiu giai prontu e allochitau. Su binu fiat fatu!

Su binu chi non serbiat po sa famillia si bendiat. Su mediadori beniat a pigai su campioni, chi s’indi bogada de su strexu oberendi sa sceta, ddu portada a su cummertzianti po ddu graduai e istabiliri su pretziu; si s’arribada a un’acordiu beniant is carrus cun is carradas a ndi ddu pigai.

In Pauli is feminas chi andanta a binnennai, andende andendi cantànt a mutetus: si ‘ndi cantu unu chi m’arregordu:

Sterrina:

A Munserrau is binus
Funti medas e no pagus
Cambiant s’annuju in gosu

A Munserrau is binus
Currit su Nuragus
Stupend’ is magasinus

Funti medas e no pagus
Che arriu impetuosu
Currit su Nuragus

Cambiant s’annuju in gosu
Currit su Nuragus
Che arriu impetuosu

Brai Picciau

Lascia un commento

Il tuo indirizzo email non sarà pubblicato.

Questo sito usa Akismet per ridurre lo spam. Scopri come i tuoi dati vengono elaborati.