Limba sarda a Biella, cun bona paxi de calincunu literau…

Nuoro, carro alla festa del Redentore
Nuoro, carro alla festa del Redentore.

Martedì 31 marzo, ore 21 – incontro mensile in “limba mama”, lingua madre – nuovo appuntamento a Su Nuraghe di Biella – partecipazione libera a tutti, anche a chi non è o non parla sardo ma conosce ed usa la lingua materna anche diversa dal sardo.

Su 24 de su mesi passau eus fatu s’atobiu de friaxu po is Mannigos de memoria. Eus arrexonau de paristorias, prusetotu cussa de sa musca macedda, chi calencunu giai connosciat . Prima de serrai, Brai s’at fatu custu chistionu: ” Candu eus incumentzau custus atobius, su proponimentu fut de iscrarai sa narada ca campidanesus e logudoresus, candu si chi chistionant, no si cumprendint a pari. Apoi de prus de dexinas de atobius podeus nai ca custa naràda no passat in beridadi. Mai una borta est sutzediu de no cumprendi su chi naramus. Fortzis calencunu fueddu pagu imperau in d’una barianti, hat tentu abisongiu de calencuna ispiegazioni, ma no de prus. Cun bona paxi de calincunu literau!
De-i custu seus satisfaus ma… seus inarfabbetus! No scieus ligi e iscriri su sardu! Prus che ligi imbruchinaus in is fueddus e, Deus si campit de depi scriri su chi naraus. In itallianu su chi bieus naraus e su chi naraus scrieus. In sardu no. Cumenti su francesu, s’ingresu e atras linguas, in is fueddus sa gramatiga ponit litras chi si ligint drivessamenti de cumenti si scrint, litras chi s’iscrint e no si ligint, litras chi s’aciungint in su chistionai, litras chi si nanta ma nisciunu d’as bidi. Unu bellu matzamurru. In su sardu, bollaus o no, est sa propria cosa. No est fatzili ma, seus obrigaus a imperai custas arregulas de gramatiga. De imoi a innantis, chi d’aggradesseis, in is atobius, eus a istudiai, impari, sa manera de no essiri prus inarfabetus.”

Annica

Narat unu contu… sa de sa musca macedda

Oi si bollu contai, ma siguramenti dda connosceis, una paristoria.
Sa de sa musca macedda est una paristoria connota in totu sa Sardigna cun diferentzias, a segundu de sa parti de sa Sardigna, chi sunt massimamenti apitzus de sa mannaria e sa figura de sa bestia. Calencunu narat chi siat manna coment’e unu musconi, atrus, coment’e una conca de boi, atrus ancora chi siat manna comente de unu angioni. Candu pungit est prena de ferenu; alas mannas e fortis e su zumiu si intendit de bidda in bidda. Si narat ca, in dì de oi, sa musca macedda s’agatit feti anca ddu est calencunu scraxoxu, su prus de is bortas su scraxoxu est in dd-una cascia e sa musca macedda in dd-una segunda cascia, abetendi chi calencuno obrexat sa cascia po si ndi torrai a scidai. Si naràt puru ca sa musca macedda fit sa guardia a is iscraxoxus de is janas candu custas funt tessendi e no podint billai.
Narat unu contu ca, in is montis de Sinnia, in dd-una gruta in Cirronis, unu tempus ddui biviat una musca macedda, manna e leggia che sa pesta. Custa musca fit bruscia puru e, una dì, ddi fiat benia a conca de si mudai in dd-una picioca bella coment’e su soli, e posta si fiat a passillai a giru de sa gruta. Unu messajeddu giovoneddu, chi fiat circhendi sparau a-i cussas partis, biendidda, fiat abarrau alluau de tanti bellesa e sa femina, bollendiddu bociri, dd’iat cumbidau a dda sighiri a domu sua. Su piciocu no si fiat stentau in chistionis e posta dd’iat infatu. Intrau in sa gruta, su messaju, iat biu ca custa fiat prena de prendas, oru e milli richesas e, biendi custu, iat cumprendiu ca calencuna cosa no andàt beni e ca depiat fai atentzioni, sentza perou de ddu fai cumprendi a sa picioca, sa cali ddi naràt: “sciobera sa prenda chi ti praxit de prus ca at a essi sa tua”.
Su messaju intzandus, chi tontu no fiat, iat scioberau duas campaneddas de brunzu e iat pregontau su permissu de bessiri a foras po ddas apicai a su jù de bois cosa sua chi fiat abarrau in foras. Bessiu a foras, su messaju, iat atacau su jù a una tella manna e tupau iat s’intrada de sa gruta. De sa dì, nemus iat prus biu sa musca macedda.
Un’atru contu narat chi su maridu de Crispontzia dependi lassai sa mulleri po andai a sa gherra, iat fatu pesai unu casteddu, po permiti a sa mulleri e a is serbidoris de issa, de si podi difendi chi fessint istetius atacaus de is nemigus. Ma Crispontzia no teniat peruna idea de abarrai atesu de su maridu, aici, timendi chi is serbidoris ndi furessint is arrichesas intzoru, iat fatu portai, in d-unu aposentu asuta ‘e terra, duas cascias mannas, una dd’ iat prena de totu is arrichesas intzoru e, s’atra dd’iat prena de musca macedda. Pustis chi Crispontzia fut partia avatu ‘e su pobiddu, is serbidoris, pentzendi chi su contu de sa musca macedda fessit feti una scusa po no ndi fai pigai su scraxoxu, iant stabiliu de oberri is cascias e si fuìri cun s’arrichesa de Crispontzia. Ma, oberta sa primu cascia, iant scrubetu ca sa musca macedda ddu-i fiat diaderus, ma no iant acutu mancu a si fuiri ca, in su momentu funt istetius carrigaus e bocius cun su ferenu. Sa musca aici bessia, iat distruju seti biddas acanta. Si contat puru ca, una borta essias, nemus fiat bonu a firmai custas muscas, is calis bociant cristianus in cantidadi e, mancu is brebus prus fortis arrennesciant a ddas firmai e sa genti chi scampada a sa musca, de dognia bidda si fuiat a monti. Fintzas a candu, una bella dì, unu sant’omini, connotu e apretziau de totus, iat pinnigau is chi si fiant salvaus de sa musca e ddis’iat pregontau de pregai e de ddu sighiri. Fatu custu, su sant’omini iat fatu fai un’arrolliu mannu de totu sa genti e, postusì a sonai is launeddas iat nau a totus de baddai stringendi a pagu a pagu s’arroliu. Comenti sa genti iat cumintzau a baddai e a istringi s’arroliu, totu sa musca macedha fiat arruta in mesu de s’arrolliu fendi unu muntoni mannu. In custa manera iant prenu 7 cuponis de musca macedda e, serraus is cuponis, ddus iant abruxaus e su fogu iat tentu po cincu dis de sighiu. De sa dì, sa genti de de sa bidda e de is biddas acanta, no ant prus biu una musca macedda.

Brai Piciau

1 commento

  1. A sos de su nuraghe, como ch’est calchi mese chi bos sigo in su pc e mi piaghides pro s’impignu e sa calidade. Si appoi pesso chi che sezis in su ‘e Biella, nd’apo ispantu e cuntentesa in su sentidu inpare: semus sardos mastrucados, ma licanzos e cun sa dignidade de raighinas ch’ant nessi 3500 annos. A bos ringratziare bos imbio una mia poesia de calchi mese faghet: DEO E S’INFINIDU – Narant ch’apo deghe sighidu / dae unu milione de zeros / tzircuitos neuronales in cherveddu / eppuru non resesso / a m’ispiegare it’est su bellu / e custu piaghente sensu / chi mi nd’enit a lu leare / como chi su sero s’est iscolorende / e a cudd’ala b’est s’arveschida / e in cue bi morit su sonnu. / E si nd’enit chi sento s’iscuru arrivende / e pesso totinduna a su ‘e deris / passadu oramai in su ch’est ammentu / de su deo dadumi o cherfidu / cun paragones, analizos, juiscios / de omine appicadu a unu’isconnotu filu. / Postu chi su misteriu est s’ateru bellu / Amore e Psiche mai m’ant a narrer / si dep’aere e comente unu posca / e tando, comnte restant sos neurones / si m’ispiegant bene su ‘e oe e su ‘e deris / e-i sa duda mia lis rispondet: mi nd’affuto?
    Ciao e sos augurios a totus. Enzo Giordano de Otieri

Lascia un commento

Il tuo indirizzo email non sarà pubblicato.

Questo sito usa Akismet per ridurre lo spam. Scopri come i tuoi dati vengono elaborati.